Μία ολοκληρωμένη διαδικασία εκμάθησης, ενός οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου σε ένα παιδί, ακολουθεί τα εξής βήματα:
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ – ΜΑΘΗΣΗ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Από τον 20ο αιώνα, οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, διαφοροποιούνται από τις παραδοσιακές και στα τρία αυτά στάδια.
“Ειδοποιό διαφορά, αποτελεί ο σκοπός. Ο κύριος στόχος των σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας, είναι η σφαιρική ολοκλήρωση της προσωπικότητας του παιδιού και η ανάπτυξη ικανότητας του για κριτική σκέψη”.
Σε αυτό το πλαίσιο, η διδασκαλία είναι μαθητοκεντρική. Αυτό σημαίνει πως η δασκάλα/ ος είναι καθοδηγητική όπου χρειάζεται, προσφέροντας γνώσεις, και ενθαρρυντική με τους μαθητές, ώστε να πάρουν μέρος στο μάθημα. Η διδασκαλία είναι διαφοροποιημένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού, δίνοντας πολλές ευκαιρίες.
Για να καταλάβουμε τις διαφορές: Όταν διδάσκουμε, είναι προτιμότερη η χρήση διάλογου, αντί της εισήγησης, προτιμάμε τις ερωταποκρίσεις, στη θέση μιας στεγνής αφήγησης και την μαιευτική μέθοδο αντί για την απλή επίδειξη κ.ο.κ.
Επίσης, ιδιαιτέρως βοηθητικές είναι οι ομαδοσυνεργατικές εργασίες καθώς και τα σχέδια εργασίας (project), με παράλληλη χρήση πολυμέσων. Τα παιχνίδια ρόλων, οι εκπαιδευτικές επισκέψεις και οι συνεντεύξεις με ειδικούς, αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα ενεργητικών εργασιών. Επιπλέον, ο συνδυασμός μεθόδων (διαθεματική προσέγγιση), μπορεί να φανεί ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Και η θεματολογία είναι ανεξάντλητη: κοινωνικά θέματα, περιβάλλον, ΜΜΕ, ιστορία, τέχνη κλπ.
Φυσικά οι πρακτικές αυτές έχουν τη δυσκολία τους και δεν είναι πάντα εφικτές σε συνδυασμό με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Χρειάζεται σταδιακή προσέγγιση από την προσχολική ηλικία, ευελιξία και πολύ καλή οργάνωση του χώρου, του εκπαιδευτικού υλικού και των ομάδων εργασίας.
Στο στάδιο της μάθησης, έχουμε ένα μαθητή/ τρια που συμμετέχει ενεργά και συνειδητά, εκφράζει απόψεις και ξέρει πότε χρειάζεται βοήθεια ώστε να την ζητήσει, αλληλεπιδρά με τον εκπαιδευτικό και γνωρίζει τι πρέπει να μάθει καθώς και το πώς, το πότε και το γιατί. Άρα, δεν είναι παθητικός αποδέκτης γνώσεων, απλά δρα με το δικό του τρόπο και ρυθμό, άλλωστε δεν μαθαίνουν όλα τα παιδιά με την ίδια μέθοδο ούτε στον ίδιο χρόνο. Είναι ακόμα σημαντικό το παιδί να έχει κίνητρα – χωρίς κίνητρο κανείς δεν προχωράει – έτσι θα μπορέσει να ακολουθήσει τη διαδικασία της μάθησης στη βάση των δικών του ενδιαφερόντων.
Εδώ αξίζει να αναφερθεί το ποσοστό μάθησης ενός γνωστικού αντικειμένου, αναλόγως τη διαδικασία που ακολουθείται.
Ανάγνωση ⇒ 10%
Ακοή ⇒ 20%
Παρατήρηση εικόνων ⇒ 30%
Παρακολούθηση ταινίας ⇒ 50%
Συμμετοχή σε συζητήσεις ⇒ 70%
Εκτέλεση εργασίας ⇒ 90%
Η αξιολόγηση είναι παρούσα σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία. Στην αρχή, με τη μορφή της διάγνωσης (πολύ χρήσιμη για τα βήματα που θα ακολουθήσουν). Συνεχίζει, παίζοντας σημαντικό ρόλο ως τρόπος αξιολόγησης και επανασχεδιασμού (διαμορφωτική) και στη τελική της μορφή με στόχο την συνολική αποτίμηση των αποτελεσμάτων της εκπαιδευτικής παρέμβασης.
Η αξιολόγηση (άτυπη – τυπική), που συνδέεται άρρηκτα με τη διαδικασία της μάθησης και της διδασκαλίας, περιλαμβάνει την εξέταση (προφορική, γραπτή) π.χ. μέσα από ένα τεστ, αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό, η μέτρηση και η εκτίμηση ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων από μια συνολική παρατήρηση, προσφέρει μεγαλύτερη πληρότητα και μια ακριβή εικόνα της μαθησιακής εξέλιξης και της πορείας του μαθητή. Μέρος της αξιολογικής διαδικασίας είναι και η διόρθωση λανθασμένων στοιχείων και τέλος η βαθμολογία με συγκεκριμένη κλίμακα.
Tip: Όσο πιο άμεση είναι η ανατροφοδότηση των αποτελεσμάτων στους μαθητές, τόσο καλυτέρα αποτελέσματα θα έχουμε.
Βιβλιογραφία:
Κασσωτάκης, Μ. (2013). Η Αξιολόγηση της Επίδοσης των Μαθητών: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές Εφαρμογές. Αθήνα: Γρηγόρης.
Dunne, R. & Wragg, T. (2003). Αποτελεσματική διδασκαλία. Αθήνα: Σαββάλας.
Freire, P. (2009). Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν. Αθήνα: Επίκεντρο.