Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) [Attention Deficit Hyperactivity Disorder-ADHD] αποτελεί μια συμπεριφορική διαταραχή και τη συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού, με αναλογία συνήθως 3:1 σε βάρος των αγοριών. Αποτελεί έναν ιατρικό όρο που αναφέρεται σε άτομα με σημαντικές γνωστικές και συμπεριφορικές δυσκολίες, οι οποίες επηρεάζουν την προσωπική και κοινωνική τους ζωή.
Για χρόνια θεωρείτο μια παιδική διαταραχή η οποία κατά κύριο λόγο φθίνει στη διάρκεια της εφηβείας, ωστόσο τα τελευταία δεδομένα δείχνουν πως, ενώ τα συμπτώματα της διαταραχής ενδέχεται να αλλάξουν καθώς το παιδί μεγαλώνει, στην πλειονότητα των περιπτώσεων όμως επιμένουν και στην ενήλικη ζωή προκαλώντας λειτουργική επιβάρυνση.
Η διάγνωση της ΔΕΠΥ γίνεται συνήθως με την είσοδο του παιδιού στο σχολείο εξαιτίας των δυσκολιών που αντιμετωπίζει στις αυξημένες απαιτήσεις για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση, αυτοέλεγχο και συμμόρφωση στους κανόνες.
Τα τρία πρωτογενή συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι:
α) αδυναμία συγκέντρωσης
β) παρορμητικότητα
γ) έντονη υπερκινητικότητα
Η συμπτωματολογία της διαφοροποιείται ανάλογα με τα αναπτυξιακά στάδια.
Για παράδειγμα ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μπορεί να παρουσιάζει μεγάλη σωματική υπερκινητικότητα, ενώ στη σχολική ηλικία να είναι αρκετά ανήσυχο, να κουνάει πόδια, χέρια και να δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένο όταν χρειάζεται. Οι έφηβοι από την άλλη τείνουν να είναι περισσότερο αφηρημένοι, παρορμητικοί και λιγότερο επικοινωνιακοί.
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν διαφορετικούς συνδυασμούς των τριών βασικών συμπεριφορών, κατά περίπτωση. Για παράδειγμα παιδιά με διάσπαση προσοχής αλλά χωρίς υπερκινητικότητα δεν επιδεικνύουν νευρικότητα ή υπερβολική κινητική δραστηριότητα, αντίθετα μπορεί να ονειροπολούν, να λειτουργούν ληθαργικά και συχνά να μην κατορθώνουν να ολοκληρώσουν την εργασία τους.
Με βάση λοιπόν τα συμπτώματα που προεξάρχουν κάθε φορά διακρίνουμε τρεις τύπους της ΔΕΠΥ: τον Αφηρημένο τύπο, τον Υπερκινητικό/ Παρορμητικό τύπο και τον Συνδυαστικό τύπο.
Ορισμένες από αυτές τις συμπεριφορές είναι κάτι που βιώνουν όλα τα παιδιά σε μερικές περιπτώσεις, τα παιδιά με ΔΕΠΥ όμως το βιώνουν πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο. Το γεγονός αυτό τους δυσκολεύει να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις απαιτήσεις του σχολείου και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, δημιουργώντας πολλές φορές συναισθήματα έντονου άγχους και απογοήτευσης και οδηγώντας τα συχνά στην εκδήλωση προβληματικής ή και αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
⇒ Συχνά αποτέλεσμα όλων αυτών είναι οι χαμηλές σχολικές επιδόσεις, η συνεχής αρνητική κριτική και η απόρριψη από το κοινωνικό περιβάλλον, συνέπειες που δεν συμβάλλουν καθόλου στη διαμόρφωση μιας θετικής αυτοεικόνας.
Πηγές:
Κάκουρος, Ε., Ζουρνατζής, Ε. & Μανιαδάκη, Α. (1999). Πολυεπίπεδη προσέγγιση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ). Προφορική ανακοίνωση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εργοθεραπείας. Αθήνα.
Σκαλούμπακας, Χ. (2017).Οδηγός εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος (ΕΕΠ) για μαθητές με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) (σ. 6-31). Ινστιτούτο εκπαιδευτικής πολιτικής.
* Επιπλέον πληροφοριακό υλικό από το Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).