Για όσους ασχολούνται με τη γλώσσα, δηλαδή φιλόλογοι, γλωσσολόγοι, δάσκαλοι, μεταφραστές, διερμηνείς, συγγραφείς κ.ά., η γραμματική και η συντακτική δομή της γλώσσας είναι πολύ σημαντικά στοιχεία. Αυτά τα στοιχεία βοηθούν στην περιγραφή της γλώσσας, την ορθή χρήση της και την διδασκαλία. Φυσικά για τους ομιλητές και τους αναγνώστες είναι εξίσου απαραίτητα χαρακτηριστικά για να μάθουν μία γλώσσα και να επικοινωνούν με ευκολία.
Για ένα παιδί που μαθαίνει να μιλάει, αλλά και για έναν ενήλικα που θέλει να καταλάβει καλύτερα τη γλώσσα του ή να μάθει μία ξένη γλώσσα υπάρχουν έξι επίπεδα που πρέπει να κατακτηθούν.
φωνητικό, φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό, σημασιολογικό, πραγματολογικό.
Στο φωνητικό επίπεδο όπως λέει και η λέξη, μας απασχολεί η φωνή, οι ήχοι, δηλαδή η εξωτερική εφαρμογή της γλώσσας. Οι φωνητικές χορδές, οι πνεύμονες, η γλώσσα, τα χείλη κι άλλα ανθρωπινά όργανα αποτελούν τους βοηθούς αυτού του επιπέδου. Καταφέρνουμε λοιπόν να μετατρέπουμε τις σκέψεις μας σε ομιλία, μέσα από τους φθόγγους που παράγουμε. Οι φθόγγοι αλλάζουν κι έτσι έχουμε αυτό που λέμε σωστή προφορά.
Στο επόμενο επίπεδο, το φωνολογικό, πάμε ένα βήμα παραπέρα. Έχουμε συνδυασμό των ήχων που είπαμε παραπάνω και αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πώς αυτοί οι ήχοι θα συσχετιστούν έτσι ώστε να προκύψει μία λέξη με νόημα.
Στη μορφολογία, έχουμε τις φωνούλες που πήραν μορφή και έτσι μπορούμε πια να επικοινωνούμε λεκτικά με ολόκληρες λέξεις. Μπορεί να είναι αυτόνομες λέξεις, όπως είναι το ‘’και’’ ή μικρότερες σημασιολογικές μονάδες μέσα σε μία σύνθετη λέξη παραδείγματος χάριν στην λέξη προ-χθες ή να αποτελούν το θέμα και την κατάληξη μιας λέξης π.χ. καρέκλ-α.
Ακολούθως εξετάζεται η σύνταξη. Σε αυτό το επίπεδο γίνεται προσπάθεια ορισμού της πρότασης, του συνόλου δηλαδή των λέξεων που αποτελούνται από το υποκείμενο, το ρήμα και το κατηγόρημα, π.χ. Η αδελφή μου είναι γιατρός. Βέβαια, μπορεί να είναι κι άλλου είδους φράσεις, αρκεί να βγαίνει νόημα π.χ. Τώρα βρέχει.
Αναφορικά με τη σημασιολογική μελέτη της γλώσσας, μας απασχολεί η έννοια, το νόημα, η σημασία των προτάσεων σε επιφανειακό αλλά λογικό επίπεδο με βάση το λεξικό, τη γραμματική και το συντακτικό.
Ο κλάδος της πραγματολογίας είναι αυτός που θα συμπληρώσει τον σημασιολογικό και θα ερμηνεύσει μία πρόταση με βάση τα συμφραζόμενα. Οι προτάσεις μπορεί να έχουν ποικίλες ερμηνείες ανάλογα με το ποιος, που, πότε και πως εκφράζεται.
Αυτό είναι εν συντομία το γλωσσικό σύστημα και τα συστατικά του!
Βιβλιογραφία
Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Θεωρητική Γλωσσολογία: Εισαγωγή στη Σύγχρονη Γλωσσολογία. Αθήνα.
Φιλιππάκη-Warburton, Ε. (1992). Εισαγωγή στη θεωρητική γλωσσολογία. Αθήνα: Νεφέλη.