Το σκάκι δεν είναι απλά ένα παιχνίδι, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο με πολιτισμική, κοινωνική και πολιτική διάσταση που μετρά τουλάχιστον 1500 χρόνια και για χάρη του έχουν γραφτεί βιβλία, έχουν δημιουργηθεί ταινίες, πίνακες και κάθε είδους έργα τέχνης.
«Μέσα από την επαφή μου με σκακιστές και καλλιτέχνες, κατέληξα προσωπικά στο συμπέρασμα ότι δεν είναι όλοι οι καλλιτέχνες σκακιστές, αλλά όλοι οι σκακιστές είναι καλλιτέχνες»
Με αφετηρία την Ινδία γύρω στον 6ο αιώνα μ. Χ. το παιχνίδι έφτασε στην Περσία από όπου μέσω των Αράβων στην Ισπανία, στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τέλος σε όλη την Ευρώπη. Δέχτηκε αρκετές αλλαγές και η σημερινή του εκδοχή βασίζεται στον εκσυγχρονισμό του παιχνιδιού περί τα τέλη του 15ου αιώνα.
Από το 1851 έχουν πραγματοποιηθεί αμέτρητα τουρνουά για την ανάδειξη πρωταθλητή στο πλαίσιο του σύγχρονου αγωνιστικού σκακιού. Επίσης από τον 19ο αιώνα αποτελεί ένα παιχνίδι για όλους ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης.
Με μια πρώτη ματιά θα έλεγε κανείς πως είναι ένα απλό παιχνίδι αποτελούμενο από τη σκακιέρα, ένα ταμπλό με 64 λευκά και μαύρα τετράγωνα και 32 φιγούρες με ξεχωριστές ικανότητες, τους στρατιώτες, τα άλογα, τους πύργους, τους αξιωματικούς και φυσικά τη Βασίλισσα και τον Βασιλιά.
Οι κανόνες του «βασιλικού παιχνιδιού» είναι απλοί και μπορεί εύκολα να τους κατανοήσει ένα παιδί. Ουσιαστικά πρόκειται για μία μάχη μεταξύ δύο στρατευμάτων με απώτερο σκοπό την αιχμαλωσία του Βασιλιά.
«Το σκάκι είναι μία λίμνη όπου ένα κουνούπι μπορεί να κάνει μπάνιο και ένας ελέφαντας να πνιγεί»
Όμως, μπορεί ο βασιλιάς να είναι το πιο σημαντικό πιόνι αλλά όχι και το πιο δυνατό. Κι ακόμα, το πιο ασήμαντο πιόνι εδώ μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικό για την εξέλιξη της παρτίδας.
Πέρα από ένα ψυχαγωγικό παιχνίδι αποτελεί κι ένα άθλημα. Ένα άθλημα του μυαλού που χρόνια απασχολεί τους επιστήμονες. Λυδία λίθος του μυαλού λοιπόν αλλά και της τεχνητής νοημοσύνης από τη στιγμή που ένας παγκόσμιος πρωταθλητής έχασε σε αγώνα μέσω υπολογιστή.
Ένα παιχνίδι όπου η τύχη δεν έχει θέση, κάθε κίνηση που κάνει ένα παίχτης έχει συνέπειες. Μερικά κλειδιά επιτυχίας στο παιχνίδι, όπως και στη ζωή είναι η υπομονή, η πρόβλεψη, η προσοχή, η προσήλωση στο στόχο, ο σχεδιασμός, συγκέντρωση.
Κίνηση ματ λοιπόν έκανε το Υπουργείο Παιδείας εντάσσοντας στο σχολείο το σκάκι. Κάτι που η Αρμένια, μια χώρα με μεγάλη παράδοση στο σκάκι, έχει κάνει εδώ και χρόνια. Η προσπάθεια παιδαγωγικής αξιοποίησης του πνευματικού αυτού αθλήματος στο σχολικό πλαίσιο αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης κυρίως των μαθηματικών μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες.
Εισάγει τα παιδιά από μικρή ηλικία σε δεξιότητες μάθησης του 21ου αιώνα, δηλαδή δεξιότητες τεχνολογίας, μηχανικής και επιστήμης και πέρα από την ανάπτυξη γνωστικών και νοητικών δεξιοτήτων καλλιεργούνται εξίσου κοινωνικές δεξιότητες και στάσεις αφού υπάρχει ίση συμμετοχή σε μια δραστηριότητα με κανόνες και όρια.
Τα δύο νέα προγράμματα του ΙΕΠ σε συνεργασία με την Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία εντάσσονται στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων 21+ και συγκεκριμένα στον Θεματικό Άξονα: Δημιουργώ και Καινοτομώ – Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία - STEM - Ρομποτική.
| 1. ''Σκάκι και φαντασία'' αφορά μαθητές και μαθήτριες του Νηπιαγωγείου, της Α' και Β' Δημοτικού.
2. ''Σκάκι, ένα παιχνίδι στρατηγικής και Μαθηματικών, ένα παιχνίδι για όλους!'' για μαθητές και μαθήτριες των Δ', Ε' & Στ' τάξεων του Δημοτικού. |
Πηγές:
Μαν, Κ. (2021). Ο κόσμος σε 64 τετράγωνα. Αθήνα: Αντίποδες.
Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.).